Różne spojrzenia na ekonomię
Poznaj różne spojrzenia na ekonomię, ich najważniejsze koncepcje oraz charakterystykę.
Różnorodność podejść ekonomicznych daje szeroką perspektywę tego, jak urządzone może być nasze społeczeństwo.
Nie ma jednej ekonomii. To, że dominuje jedna perspektywa, ekonomia neoklasyczna, nie znaczy, że nie ma innych ujęć, które także starałyby się wyjaśnić naszą rzeczywistość.
Granice między różnymi szkołami ekonomicznymi często pozostają rozmyte, nie stanowią one twardych antagonizmów.
Bardzo często różne perspektywy wzbogacają się wzajemnie. Każda z nich ma także swoje mocne i słabe strony.
Alternatywne teorie systemów ekonomicznych muszą uwzględniać oba te działy.
Tylko wtedy są w stanie dać całościowy obraz rzeczywistości społecznej korzystny w potencjalnej praktyce politycznej.
Dowiedzenie się o różnych teoriach ekonomii pozwala na wybór pomiędzy tymi wartościami, które uznaje się za ważne dla społeczeństwa.
Każda z nich kładzie odmienny nacisk na różne aspekty życia wspólnotowego.
Warto wymienić kilka najważniejszych perspektyw ekonomicznych. Są to koncepcje:
- klasyczna,
- neoklasyczna,
- marksistowska,
- schumpeterowska,
- instytucjonalna,
- keynesowska.
EKONOMIA KLASYCZNA
Szkoła klasyczna przyjmuje prymat rynku nad państwem. Jej prekursorem był Adam Smith.
Z tym nurtem związane są też takie zjawiska jak Ricardo i Malthus.
Słowa klucze w tej teorii to niewidzialna ręka rynku, wolny handel i prawo Saya, według którego podaż kreuje popyt.
Konkurencja umożliwia osiągnięcie maksymalnego bogactwa.
Teoria przewagi komparatywnej głosi, że wolny handel pozwala podmiotom wymiany międzynarodowej maksymalizować produkcję.
W teorii tej społeczeństwo składa się z trzech klas: kapitalistów, robotników i właścicieli ziemskich.
Szkoła klasyczna miała problem z odpowiedzią na prawa makroekonomiczne.
Jej spadkobierczynią jest ekonomia neoklasyczna, która obecnie dominuje.
EKONOMIA NEOKLASYCZNA
Podziela ona wiele koncepcji poprzedniczki, jednak w pewnych sytuacjach pozwala na ingerencję w rynek.
Są to przypadki, gdy działają one wadliwie.
Pozostawiono wtedy nazwę ekonomia polityczna na rzecz ekonomii, co miało wskazywać na obiektywny charakter teorii.
Szkoła znana jest z laborystycznej teorii wartości.
W teorii tej gospodarka jest zbiorem racjonalnych jednostek kierujących się wyłącznie własnym interesem.
Egoistyczni ludzie dążą do maksymalizacji użyteczności bez zwracania uwagi na wspólnotę.
Ważne w tej koncepcji są zagadnienia konsumpcji i wymiany.
W wizji tej rynki zawsze dążą do równowagi jeśli zapewnione są warunki idealnej konkurencji.
Zawdzięczamy jej koncepcję efektów zewnętrznych.
Ekonomii klasycznej zarzuca się, że jest zbyt przywiązana do statusu quo.
EKONOMIA MARKSISTOWSKA
Odpowiedzią na to może być ekonomia marksistowska, dążąca do radykalnej zmiany porządku społecznego.
Przewidywała ona upadek kapitalizmu jako rezultat walki klas.
Teoria Marksa kładła duży nacisk na kwestię produkcji, pracy i klasy.
W wizji tej społeczeństwo składa się z dwóch fundamentalnych części – ekonomicznej bazy i polityczno-kulturowej nadbudowy mającej ją usprawiedliwić.
Stanowiło to akt uznania roli, jaką pełnią instytucję.
Sposób i stosunki produkcji determinują kształt porządku społecznego, ale potrzebują legitymizacji.
Marks doceniał rolę, jaką w podtrzymywaniu funkcjonowania systemu ma klasa robotnicza.
Według niego to właśnie ona była głównym podmiotem historii, nie elity.
Marksowi zawdzięczamy zwrócenie uwagi na pewne negatywne aspekty kapitalizmu.
Jego teoria poskutkowała wprowadzeniem szeregu reform socjalnych, które podniosły poziom życia mas.
EKONOMIA SCHUMPETEROWSKA
Także Joseph Schumpeter przewidywał upadek kapitalizmu.
Według niego miało się to stać wtedy, gdy dojdzie do nadmiernej biurokratyzacji wielkich firm.
Opracował ciekawą teorię kapitalistycznego rozwoju.
Wskazywał w tym kontekście na ogromną rolę innowacji i twórczych przedsiębiorców.
To te czynniki napędzają konkurencję, a w efekcie także wzrost.
Postęp dokonuje się przez innowacje inkrementalne – dążące do rozwiązywania określonych problemów.
Zaangażowane jest w ten proces całe społeczeństwo – ogromna jest rola uniwersytetów i ośrodków badawczych.
EKONOMIA INSTYTUCJONALNA
Ekonomia instytucjonalna zwraca uwagę na to, że ludzie, mimo że są wytworami społeczeństwa, mogą aktywnie wpływać na jego zasady.
Społeczeństwo kształtuje jednostki, jednak to one tworzą instytucje, które podejmują działania na rzecz zmiany otoczenia.
Centralną koncepcją w tym modelu są koszty transakcyjne.
EKONOMIA KEYNESOWSKA
Perspektywa keynesowska zwraca uwagę na to, że wymiar jednostkowy może być destrukcyjny dla gospodarki jako całości.
Johna Maynarda Keynesa uznaje się za twórcę makroekonomii.
Badając dynamikę bezrobocia w gospodarkach rynkowych, postulował politykę pełnego zatrudnienia.
Zwracał on uwagę na elementy niepewności i ryzyka na rynkach, uniemożliwiających przewidywanie przeszłości z całkowitą pewnością.
Zawdzięczamy mu też koncepcję efektywnego popytu ze stojącą za nim siłą nabywczą.
Wydatki rządowe są ważną częścią sprawnej gospodarki.
Keynes przestrzegał przed spekulacjami na rynkach finansowych i wynikającymi z nich kryzysami.
Różne spojrzenia na ekonomię – podsumowanie
Natura teorii ekonomicznej ze swej natury zakłada pewną dozę abstrakcji.
Złożoność rzeczywistego świata utrudnia skonstruowanie całkiem obiektywnych i całościowych teorii.
Holistyczna konceptualizacja zjawisk ekonomicznych to ogromne wyzwanie.
Przedmiot badania nauk ekonomicznych – ludzkie zachowanie – znacznie utrudnia przewidywanie przyszłych zdarzeń.
Ludzie tworzą własną historię, której często nie da się zgrabnie ubrać w tabelki i wykresy.
Ekonomia musi zatem wykazywać się pewną dozą pokory co do proponowanych rozwiązań i przewidywań.
Różne teorie oferują różne rozwiązania teoretyczne.